Sáng 10-10-2022, tại di tích Quốc gia "Các địa điểm liên quan đến dinh Chúa Nguyễn (1558 - 1626)" thuộc làng Trà Liên, xã Triệu Giang, chính quyền và nhân dân xã Triệu Giang, huyện Triệu Phong đã tổ chức Lễ Rước và An vị pho tượng đồng Trà Liên từ vị trí trong một ngôi miếu ở khu vực đình làng Trà Liên đến vị trí của ngôi đền vừa mới xây dựng trên khu vực phía tây Cồn Dinh.

Dự buổi lễ có PCT UBND tỉnh Quảng Trị - Hà Sĩ Đồng; lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện Triệu Phong; lãnh đạo Đảng ủy, UBND xã Triệu Giang và nhân dân thôn Trà Liên - xã Triệu Giang.

Pho tượng đồng Trà Liên được đúc bằng chất liệu đồng, cao 0,62m, phần vai rộng 0,32m, tạc tư thế toàn thân của một vị quan ngồi trên ghế/ngai/bệ thấp, hai chân gấp khuỷu hơi dang ra. Khuôn mặt chữ điền, mắt nhìn xuống, mũi cao, môi mỏng, cằm vuông, râu dài, tai rộng, đầu đội mũ quan hai lớp, chân đi hia chỉ để lộ phần mũi. Toàn thân khoác áo choàng rộng phủ từ vai xuống vắt trùm cả hai chân. Hai tay vòng phía trước bụng khuất trong vạt áo choàng chỉ để hở một ngón tay cái của bàn tay phải. Phần bụng để hở to tròn. Trên ngực có một dãi đai vòng. Trọng lượng pho tượng nặng ước trên dưới 200kg. Pho tượng được một số nhà nghiên cứu cho rằng thuộc phong cách mỹ thuật thời Mạc (thế kỷ XVI).

Chủ nhân pho tượng là ai thì còn nhiều vấn đề còn tranh cãi chưa đi đến hồi kết nhưng bước đầu tạm coi là pho tượng Thái phó Nguyễn Ư Dĩ/Kỹ/Tỵ.- cậu ruột của Nguyễn Hoàng - vị khai quốc công thần thời chúa Nguyễn.

Pho tượng ban đầu được thờ trong một ngôi chùa có tên là chùa Liễu Bông/Liễu Ba nằm phía tây khu vực Cồn Dinh thuộc làng Trà Liên. Ngôi chùa này được người dân làng Trà Bát/Trà Hương/Trà Liên dựng lên trong khu vực vốn trước đó là Cung Phúc Châu - Trung tâm Dinh Cát (1600 - 1626) dưới thời chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên sau khi phát hiện ra pho tượng (Khoảng cuối thé kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX chứ không thể sớm hơn). Người dân Trà Liên chắc chắn không biết tượng là ai nên coi là TƯỢNG PHẬT và vì thế nên nơi thờ pho tượng gọi là CHÙA - Chùa Liễu Bông. Những năm chiến tranh ác liệt thập niên 60 - 70 thế kỷ XX, chùa Liễu Bông bị bom đạn đánh phá nhưng pho tượng Phật thì vẫn còn nguyên vị.

Sau ngày hòa bình (1975), trên nền của ngôi chùa Liễu Bông đã bị hư hại không có điều kiện tạo dựng lại, người dân Trà Liên vẫn trân trọng thờ cúng pho tượng ngay tại vị trí của chùa. Cuối những năm 80 của thế kỷ XX, pho tượng bị một nhóm người tổ chức đánh cắp do nạn buôn bán đồ cổ và di chuyển pho tượng ra khỏi khu vực của chùa Liễu Bông. Sau khi pho tượng bị mất, nhân dân làng Trà Liên đã tổ chức truy tìm và phát hiện pho tượng đang được cất dấu ở bờ cát ven sông Thạch Hãn. Để bảo quản, giữ gìn pho tượng được tốt hơn người dân địa phương đã đưa pho tượng về khu vực bên cạnh đình làng, xây dựng ngôi miếu nhỏ đặt tượng cố định bên trong để tiếp tục thờ cúng.

Từ năm 2021, được sự tài trợ của một doanh nhân người làng Phước Mỹ và bằng kinh phí xã hội hóa, một ngôi đền mang tên là ĐỀN THỜ THÁI PHÓ NGUYỄN Ư DĨ được xây dựng mới trong khuôn viên di tích Quốc gia, cách vị trí chùa Liễu Bông cũ chừng 30m về phía đông nam.

PHO TƯỢNG ĐỒNG TRÀ LIÊN (tạm gọi là tượng Nguyễn Ư Dĩ) đã được di chuyển từ ngôi miếu nhỏ ở đình làng Trà Liên về an vị và thờ cúng tại Đền thờ Thái phó Nguyễn Ư Dĩ vừa xây dựng hoàn thành.

                                                                                                                                                                                 Lê Đức Thọ